ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΕΣ ΣΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ
-, coepi, coepisse / (incipio), coepi, (incipere)
inquam
-, memini, -, meminisse
aio
ave
quaeso, --,--, quaesere
ΚΥΡΙΩΣ ΑΝΩΜΑΛΑ
sum, fui, - -, esse / absum, adsum, praesum
interest, interfuit, -, interesse
possum, potui, -, posse
fero, tuli, latum, ferre / affero, confero, defero, refero
eo, ii / ivi, itum, ire / abeo, adeo, pereo, redeo και το ελλειπτικό nequeo
flo, factus sum, fieri
volo, volui, -, velle
nolo, nolui, -, nolle
malo, malui, -, malle
ΡΗΜΑΤΑ ΧΩΡΙΣ ΣΟΥΠΙΝΟ
insto, institi, -, instare 1 (μτχ. μελλ.-> instaturus-a-um)
studeo, studui, -, studere 2
timeo, timui, -, timere 2
desisto, destiti, -, desistere 3
disco, didici, -, discere 3
congruo, congrui, -, congruere 3
nequeo, nequivi, -, enquire 4
sum, fui, - -, esse
volo, volui, -, velle
nolo, nolui, -, nolle
malo, malui, -, malle
ΡΗΜΑΤΑ ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟ & ΣΟΥΠΙΝΟ
antecello, -, -, antecellere
immineo, -, -, imminere
ΡΗΜΑΤΑ ΜΕ ΔΥΟ ΤΥΠΟΥΣ ΣΟΥΠΙΝΟΥ
alo, alui, alitum (altum), alere
ostendo, ostendi, ostentum (ostensum), ostendere
intendo, intendi, intentum (intensum), intendere
ΡΗΜΑΤΑ ΜΕ IΔΙΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΗ ΜΕΤΟΧΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ
reseco, resecui, resectum, resecare (μτχ. μελ. resecaturus-a-um)
insto, institi, -, instare (μτχ. μελ. instaturus-a-um)
licet, licuit (licitum est), -, licere απροσ. (μτχ. μελ. liciturus-a-um.)
ruo, rui, rutum, ruere (μτχ. μελ. ruiturus-a-um)
pario, peperi, partum, parere (μτχ. μελ. pariturus-a-um)
morior, mortuus sum, mori (μτχ. μελ. moriturus-a-um)
orior, ortus sum, oriri (μτχ. μελ. oriturus-a-um)
nascor, natus sum, nasci (μτχ. μελ. nasciturus-a-um)
ΡΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΝ ΠΡΟΣΟΧΗ
do, dedi, datum, dare
reseco, resecui, resectum, resecare (μτχ. μελ. resecaturus-a-um)
sto, steti, statum, stare
insto, institi, -, instare (μτχ. μελ. instaturus-a-um)
posco, poposci, (postulatum, το σχολικό δεν το δίνει), poscere
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΕΩΡΙΑ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=21, 24, 25, 30, 34, 41, 46, 49)
quod, quia, quoniam, quando
α.Με οριστική όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή.
β.Με υποτακτική: όταν η αιτιολογία είναι υποκειμενική.
γ.cum+υποτακτική όταν η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας
(έχουμε ακολουθία χρόνων)
δ. Στο κειμ. 24 έχουμε αιτιολογική ουσιαστική + οριστική (λειτουργεί ως αντικείμενο της μτχ.
indignatus που δηλώνει ψυχικό πάθος)
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ut(καταφατικές)
ne(αρνητικές)
quo (όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιθέτου ή επιρρήματος).
Επίσης οι τελικές προτάσεις χρησιμοποιούνται παρενθετικά(ne dicam…)
Οι τελικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική γιατί ο σκοπός στα Λατινικά θεωρείται
υποκειμενική κατάσταση.
Ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων.Οι τελικές προτάσεις εκφέρονται μόνο με
υποτακτική ενεστώτα (σε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο) και με υποτακτική παρατατικού (σε
εξάρτηση από ιστορικό χρόνο).
Για τους Λατίνους ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του
ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή
της πιθανής πραγματοποίησης του.
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=23, 28, 37, 43)
ut
ut και αρνητική λέξη (non, nemo, nihil).
Προηγούνται συνήθως στην κύρια πρόταση τα μόρια(sic, ita, tam) ή οι αντωνυμίες (talis,
tantus)
Οι συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική (δυνητική), γιατί το
αποτέλεσμα στα Λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση.
Ιδιομορφία στnν ακολουθία των χρόνων
******Όταν το ρήμα της κύριας είναι ιστορικού χρόνου, τότε στη συμπερασματική πρόταση
μπορούμε να έχουμε υποτακτική παρακειμένου, όταν κατά τη γνώμη του ομιλητή, το
αποτέλεσμα θεωρείται ως πράξη ολοκληρωμένη στο παρελθόν
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=46)
Εισάγονται και εκφέρονται: όπως οι παραπάνω, μόνο που χρησιμεύουν ως
υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση σε κάποιον όρο της κύριας πρότασης.
Επιπλέον, εκφράζουν:γεγονός, συμβάν: ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων που
σημαίνουν "συμβαίνει".
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣα. Οριστική, όταν η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη.
β. Υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη.
Σε περίπτωση υποτακτικής ισχύει γενικά η ακολουθία των χρόνων
**Το σύγχρονο: dum, quoad, quamdiu
1/συνεχιζόμενη πράξη(38)= dum+οριστική ενεστώτα
2/παράλληλη διάρκεια(38)= dum+οριστική ίδιου χρόνου μ’ αυτόν
της κύριας πρότασης (dum vixit)
**Το προτερόχρονο: postquam (= αφού), ubi, ut (=όταν, μόλις), simulac, cum prìmum
(= μόλις) + οριστική παρακειμένου και δηλώνουν προτερόχρονο στο παρελθόν.
**Το υστερόχρονο: antequam /ante quam, priusquam/prius...quam (= πριν), dum, donec,
quoad (=μέχρι). Εκφέρονται με οριστική (όταν η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική
άποψη) ή με υποτακτική(όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη στο παρελθόν ή παρόν ανάλογα με το χρόνο του ρήματος εξάρτησης) π.χ. dum…vox audiretur (38) εδώ δεν κάνουμε ακολουθία χρόνων
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=30, 32, 42, 43, 44, 48)Το 1° είδος εκφράζει την ανοικτή υπόθεση.
si(nisi)+οριστ--------οποιαδήποτε έγκλιση
ειδικότερα:
si(nisi)+oριστ. ενεστ……οριστ. ενεστ.(ανοιχτή υπόθεση στο παρόν)
si(nisi)+oριστ. πρκ………οριστ. πρκ.(ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν)
si(nisi)+oριστ. μελλ. ή συντελ. μελλ. ……οριστ. μελλ .(ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον)
Το 2° είδος εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα
α/(στο παρον) si(nisi)+υποτ. πρτ.-----υποτ πρτ
β/(στο παρελθόν) si(nisi)+υποτ. υπερσ.----υποτ.υπερσ.
Το 3° είδος εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή στο παρόν-μέλλον.
si(nisi)+υποτ. ενεστ.------- υποτ. ενεστ
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=24, 37, 40,47)
etsi, tametsi, quamquam + οριστική
cum, licet + υποτακτική
licet + υποτακτική, γιατί προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet(=επιτρέπεται) με παράλειψη
του ut + υποτακτική
Στην κύρια υπάρχει συχνά το tamen
Eκφέρονται με οριστική διότι εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρόταση licet, quamvis(κυρίως μπροστά από επίθετα ή επιρρήματα), ut + υποτακτική Στην κύρια υπάρχει συχνά το tamen. Eκφέρονται με υποτακτική, γιατί εκφράζουν μία υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης (δικαιολόγηση υποτακτικής με βάση την ακολουθία των χρόνων).
ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. απλές παραβολικές προτάσεις (κειμ.=27, 29, 41, 44, 46)
atque μετά από επίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ισότητα, ομοιότητα και τα αντίθετα
ut, sicut (στην κύρια προηγούνται τα επιρρήματα ita, sic) Εκφράζουν τρόπο
Εκφέρονται με οριστική, διότι η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις, που είναι ή
θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα
**λειτουργούν ως β' όρος σύγκρισης. Ο α' όρος είναι μία άλλη πρόταση, συνήθως η
κύρια.
Β. υποθετικές παραβολικές προτάσεις (34, 41)
ut si", "velut si", "quasi", "proinde quasi", "tamquam (si)
Εκφέρονται με υποτακτική, διότι η σύγκριση αφορά μία υποθετική πράξη ή κατάσταση
(έχουμε ακολουθία χρόνων)
Πρόκειται για υποθετικούς λόγους των οποίων παραλείπεται η απόδοση.
sos Βραχυλογικές φράσεις που δηλώνουν παραβολή και ισοδυναμούν με παραβολικές
- υποθετικές προτάσεις
Τα tamquam, sicut, quasi είναι σύνδεσμοι παραβολικοί που εισάγουν παραβολικές -υποθετικές
προτάσεις. Πολλές φορές όμως, χρησιμοποιούνται και με ουσιαστικά ή μετοχές ή (σπάνια) με
επιρρήματα σχηματίζοντας βραχυλογικές φράσεις που δηλώνουν σύγκριση κατά παράλειψη του
ρήματος της παραβολικής υποθετικής πρότασης.
Στις βραχυλογικές αυτές παραβολικές φράσεις που δημιουργούνται, τα tamquam, sicut, quasi,
velut λειτουργούν επιρρηματικά και θεωρούνται παραβολικά επιρρήματα.
Στα κείμενα έχουμε τις εξής περιπτώσεις:
(28) pro libero fuit > tamquam liber esset
Εμπρόθετος προσδ. της αντικατάστασης - παραβολής (σε θέση κατηγορ.), που ισοδυναμεί με
παραβολική — υποθετική πρόταση.
(34) Praedones pοstes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt
To tamquam είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικό (κατηγ. αντικειμένου στο
postes). Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Praedones postes ianuae tamquam (postes) sanctum templum essent venerati sunt.
[Υποτακτ. παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν)].
To tamquam είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(41) tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum
To tamquam είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικό (κατηγορ. αντικειμένου στο
verbum). Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
tamquam scopulus sit [Υποτακτ. ενεστώτα ( σύγχρονο στο παρόν)], sic fugias verbum
insolens atque inauditum
(46) Philosophi putant esse eum quasi communem urbem et civitatem
To quasi είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικά (κατηγορούμενα).
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Mundum esse putant (sic), quasi mundus urbs et civitas sit. [Υποτ. ενεστώτα (σύγχρονο
στο παρόν)], communem urbem et civitatem.
To quasi είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(49) cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit
To quasi είναι παραβολικό επίρρημα πού συνοδεύει ουσιαστικό (υποκείμενο στο γερουνδιακό
resecandorum).
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
cultellum tonsorium (sic), quasi Porcia cultellum tonsorium ungium resecandorum
causa posceret [υποτακτ. παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν)], poposcit
To quasi είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(49) eoque velut forte elapso se vulneravit
To velut είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει το επίρρημα forte, ή και τη μετοχή elapso,
δηλαδή velut elapso [αιτιολογική με υποκειμενική αιτιολογία.
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Porcia cultello tonsorio (sic), velut si forte vulneraret [Υποτ. παρατατικού ( σύγχρονο στο
παρελθόν)], elapso se vulneravit.
To velut si είναι παραβολικός σύνδεσμος.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. Eπιθετικές α.Αναφορικές προσδιοριστικές: προσδιορίζουν ειδικότερα την έννοια της
λέξης στην οποία αναφέρονται.
β.προσθετικές:προσδιορίζουν ολόκληρο το περιεχόμενο της πρότασης που
προσδιορίζουν και εισάγονται με το quod
Eκφέρονται:
α. Με οριστική κυρίως
----όταν δηλώνουν κάτι το πραγματικό,
β. Με υποτακτική
----όταν υπάρχει πλάγιος λόγος
π.χ.quae scripsisset (27)
quem metuat (44)
a quo... putet (44)
quod... esset (48)
in quo... futurus esset (48)
quae perisset (48)
----όταν η υποτακτική οφείλεται σε έλξη
π.χ. quae velit victor (37)
ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΟΥΛΙΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ - απόφοιτος Α.Π.Θ
Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ(θεωρητική κατεύθυνση)
quorum... parta sit (37)
qui... cadat (46)
----όταν εκφράζει κάτι το πιθανό ή ενδεχόμενο (δυνητική υποτακτική)
π.χ. quae ... pertinerent (37)
---- όταν έχουμε αναφορικο-συμπερασματικές προτάσεις
π.χ.qui non videant (42)
(qui) dissimulent (42)
qui non videat (42)
qui non fateatur (42)
Β. Ουσιαστικές:
τίθενται ως αντικείμενα, υποκείμενα κτλ. Εισάγονται και εκφέρονται όπως οι παραπάνω.
Γ. Επιρρηματικές;
αναφορικό-τελικές
αναφορικό-αιτιολογικές
αναφορικό-εναντιωματικές - παραχωρητικές.
αναφορικό-υποθετικές (28)
αναφορικό-συμπερασματικές (42),
Εκφέρονται όπως οι αντίστοιχες (απλές) επιρρηματικές. Γι' αυτό και δικαιολογούμε την έγκλιση
εκφοράς τους κατά τον ίδιο τρόπο (η δικαιολόγηση της υποτακτικής σε μια αναφορική
συμπερασματική γίνεται όπως και σε μια απλή συμπερασματική).
Στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου, και αν δεν υπάρχει άλλη κύρια, η αναφορική αντωνυμία ή το
αναφορικό επίρρημα εισάγει κύρια πρόταση, αναφέρεται στα προηγούμενα και ισοδυναμεί με
δεικτική αντωνυμία ή επίρρημα· π.χ. qui: (et) is, ubi: (et) ibi.
****ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ*****(όχι δευτερεύουσες)
ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ:
α. απλές ή μονομελείς
εισάγονται:
-ne(εγκλιτικό), όταν δε γνωρίζουμε την απάντηση που περιμένουμε (πραγματική ερώτηση)
(το ρήμα με το εγκλιτικό -que κατά παράβαση της συνηθισμένης σειράς
είναι η πρώτη λέξη της πρότασης) ,
num, όταν περιμένουμε αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση),
nonne, όταν περιμένουμε καταφατική απάντηση (ρητορική ερώτηση).
χωρίς εισαγωγικό μόριο, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.
π.χ, Ego non cognosco vocem tuam? (24)
β. διμελείς
utrum ………………an……………..,
-ne (εγκλιτικό) ... an………………,
………………………..an…………..…..
το "ή όχι" εκφράζεται με το an non
ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ
Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα.
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=23,24,25,28,31,41,44,45,7, 48,49)
Εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο
της πρότασης
ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ:
α. απλές ή μονομελείς:
α. το num και το -ne, χωρίς διαφορά στη σημασία (= αν)
β. το nonne (αν δεν) μόνο μετά το ρήμα quaero.
γ. το si μετά από ρήματα που σημαίνουν αναμονή (exspecto) ή απόπειρα (conor, tempto),
δ. Με το an ή an non μετά τα: haud scio και nescio (= αγνοώ), dubito (=αμφιβάλλω), incertum
est (= είναι αβέβαιο).
β. διμελείς:
utrum ... an…,
-ne (εγκλιτικό) ... an…,
utrum ... necne… (ή όχι), όταν είναι αρνητικές (στις ευθείες το " ή όχι " = an non).
ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ
Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα και αναφορικές αντωνυμίες και
επιρρήματα.
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=23, 29, 31, 38, 45, 48)
ut, όταν είναι καταφατικές
ne, όταν είναι αρνητικές
Eκφέροναι πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό / ιδιομορφία
στην ακολουθία των χρόνων
ΕΝΔΟΙΑΣΤIΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=47)
ne, όταν εκφράζουν φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο
ne non, ut, όταν εκφράζουν φόβο μήπως δεν γίνει κάτι επιθυμητό
εκφέρονται με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενο τους αφορά κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανό
Ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ QUOMΙNUS ΚΑΙ ΤΟΥ QUIN (κειμ.=47)
quominus όταν η εξάρτηση είναι καταφατική π,χ. Augustus voluit fìliam deterrere quominus
id faceret
quin όταν η εξάρτηση περιέχει άρνηση π.χ. Non dubito quin calva esse nolis
εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενο τους εκφράζει την πρόθεση του
υποκειμένου του ρήματος της κύριας πρότασης
Ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων
ΠΡΟΣΟΧΗ στις φράσεις, που δεν εισάγουν προτάσεις του quominus / quin.
Οι φράσεις:
(23) quin immο=όχι μόνο αυτό αλλά ακόμη και...
(40) quin etiam =ακόμη περισσότερο
εισάγουν κύριες προτάσεις. Συνδέουν τα προηγούμενα, (αντιθετική - παρατακτική σύνδεση)
etsi, tametsi, quamquam + οριστική
cum, licet + υποτακτική
licet + υποτακτική, γιατί προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet(=επιτρέπεται) με παράλειψη
του ut + υποτακτική
Στην κύρια υπάρχει συχνά το tamen
Eκφέρονται με οριστική διότι εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρόταση licet, quamvis(κυρίως μπροστά από επίθετα ή επιρρήματα), ut + υποτακτική Στην κύρια υπάρχει συχνά το tamen. Eκφέρονται με υποτακτική, γιατί εκφράζουν μία υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης (δικαιολόγηση υποτακτικής με βάση την ακολουθία των χρόνων).
ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. απλές παραβολικές προτάσεις (κειμ.=27, 29, 41, 44, 46)
atque μετά από επίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ισότητα, ομοιότητα και τα αντίθετα
ut, sicut (στην κύρια προηγούνται τα επιρρήματα ita, sic) Εκφράζουν τρόπο
Εκφέρονται με οριστική, διότι η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις, που είναι ή
θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα
**λειτουργούν ως β' όρος σύγκρισης. Ο α' όρος είναι μία άλλη πρόταση, συνήθως η
κύρια.
Β. υποθετικές παραβολικές προτάσεις (34, 41)
ut si", "velut si", "quasi", "proinde quasi", "tamquam (si)
Εκφέρονται με υποτακτική, διότι η σύγκριση αφορά μία υποθετική πράξη ή κατάσταση
(έχουμε ακολουθία χρόνων)
Πρόκειται για υποθετικούς λόγους των οποίων παραλείπεται η απόδοση.
sos Βραχυλογικές φράσεις που δηλώνουν παραβολή και ισοδυναμούν με παραβολικές
- υποθετικές προτάσεις
Τα tamquam, sicut, quasi είναι σύνδεσμοι παραβολικοί που εισάγουν παραβολικές -υποθετικές
προτάσεις. Πολλές φορές όμως, χρησιμοποιούνται και με ουσιαστικά ή μετοχές ή (σπάνια) με
επιρρήματα σχηματίζοντας βραχυλογικές φράσεις που δηλώνουν σύγκριση κατά παράλειψη του
ρήματος της παραβολικής υποθετικής πρότασης.
Στις βραχυλογικές αυτές παραβολικές φράσεις που δημιουργούνται, τα tamquam, sicut, quasi,
velut λειτουργούν επιρρηματικά και θεωρούνται παραβολικά επιρρήματα.
Στα κείμενα έχουμε τις εξής περιπτώσεις:
(28) pro libero fuit > tamquam liber esset
Εμπρόθετος προσδ. της αντικατάστασης - παραβολής (σε θέση κατηγορ.), που ισοδυναμεί με
παραβολική — υποθετική πρόταση.
(34) Praedones pοstes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt
To tamquam είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικό (κατηγ. αντικειμένου στο
postes). Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Praedones postes ianuae tamquam (postes) sanctum templum essent venerati sunt.
[Υποτακτ. παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν)].
To tamquam είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(41) tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum
To tamquam είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικό (κατηγορ. αντικειμένου στο
verbum). Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
tamquam scopulus sit [Υποτακτ. ενεστώτα ( σύγχρονο στο παρόν)], sic fugias verbum
insolens atque inauditum
(46) Philosophi putant esse eum quasi communem urbem et civitatem
To quasi είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει ουσιαστικά (κατηγορούμενα).
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Mundum esse putant (sic), quasi mundus urbs et civitas sit. [Υποτ. ενεστώτα (σύγχρονο
στο παρόν)], communem urbem et civitatem.
To quasi είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(49) cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit
To quasi είναι παραβολικό επίρρημα πού συνοδεύει ουσιαστικό (υποκείμενο στο γερουνδιακό
resecandorum).
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
cultellum tonsorium (sic), quasi Porcia cultellum tonsorium ungium resecandorum
causa posceret [υποτακτ. παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν)], poposcit
To quasi είναι παραβολικός σύνδεσμος.
(49) eoque velut forte elapso se vulneravit
To velut είναι παραβολικό επίρρημα που συνοδεύει το επίρρημα forte, ή και τη μετοχή elapso,
δηλαδή velut elapso [αιτιολογική με υποκειμενική αιτιολογία.
Η παραβολική-υποθετική πρόταση που εννοείται είναι:
Porcia cultello tonsorio (sic), velut si forte vulneraret [Υποτ. παρατατικού ( σύγχρονο στο
παρελθόν)], elapso se vulneravit.
To velut si είναι παραβολικός σύνδεσμος.
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. Eπιθετικές α.Αναφορικές προσδιοριστικές: προσδιορίζουν ειδικότερα την έννοια της
λέξης στην οποία αναφέρονται.
β.προσθετικές:προσδιορίζουν ολόκληρο το περιεχόμενο της πρότασης που
προσδιορίζουν και εισάγονται με το quod
Eκφέρονται:
α. Με οριστική κυρίως
----όταν δηλώνουν κάτι το πραγματικό,
β. Με υποτακτική
----όταν υπάρχει πλάγιος λόγος
π.χ.quae scripsisset (27)
quem metuat (44)
a quo... putet (44)
quod... esset (48)
in quo... futurus esset (48)
quae perisset (48)
----όταν η υποτακτική οφείλεται σε έλξη
π.χ. quae velit victor (37)
ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΟΥΛΙΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ - απόφοιτος Α.Π.Θ
Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ(θεωρητική κατεύθυνση)
quorum... parta sit (37)
qui... cadat (46)
----όταν εκφράζει κάτι το πιθανό ή ενδεχόμενο (δυνητική υποτακτική)
π.χ. quae ... pertinerent (37)
---- όταν έχουμε αναφορικο-συμπερασματικές προτάσεις
π.χ.qui non videant (42)
(qui) dissimulent (42)
qui non videat (42)
qui non fateatur (42)
Β. Ουσιαστικές:
τίθενται ως αντικείμενα, υποκείμενα κτλ. Εισάγονται και εκφέρονται όπως οι παραπάνω.
Γ. Επιρρηματικές;
αναφορικό-τελικές
αναφορικό-αιτιολογικές
αναφορικό-εναντιωματικές - παραχωρητικές.
αναφορικό-υποθετικές (28)
αναφορικό-συμπερασματικές (42),
Εκφέρονται όπως οι αντίστοιχες (απλές) επιρρηματικές. Γι' αυτό και δικαιολογούμε την έγκλιση
εκφοράς τους κατά τον ίδιο τρόπο (η δικαιολόγηση της υποτακτικής σε μια αναφορική
συμπερασματική γίνεται όπως και σε μια απλή συμπερασματική).
Στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου, και αν δεν υπάρχει άλλη κύρια, η αναφορική αντωνυμία ή το
αναφορικό επίρρημα εισάγει κύρια πρόταση, αναφέρεται στα προηγούμενα και ισοδυναμεί με
δεικτική αντωνυμία ή επίρρημα· π.χ. qui: (et) is, ubi: (et) ibi.
****ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ*****(όχι δευτερεύουσες)
ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ:
α. απλές ή μονομελείς
εισάγονται:
-ne(εγκλιτικό), όταν δε γνωρίζουμε την απάντηση που περιμένουμε (πραγματική ερώτηση)
(το ρήμα με το εγκλιτικό -que κατά παράβαση της συνηθισμένης σειράς
είναι η πρώτη λέξη της πρότασης) ,
num, όταν περιμένουμε αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση),
nonne, όταν περιμένουμε καταφατική απάντηση (ρητορική ερώτηση).
χωρίς εισαγωγικό μόριο, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.
π.χ, Ego non cognosco vocem tuam? (24)
β. διμελείς
utrum ………………an……………..,
-ne (εγκλιτικό) ... an………………,
………………………..an…………..…..
το "ή όχι" εκφράζεται με το an non
ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ
Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα.
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=23,24,25,28,31,41,44,45,7, 48,49)
Εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο
της πρότασης
ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ:
α. απλές ή μονομελείς:
α. το num και το -ne, χωρίς διαφορά στη σημασία (= αν)
β. το nonne (αν δεν) μόνο μετά το ρήμα quaero.
γ. το si μετά από ρήματα που σημαίνουν αναμονή (exspecto) ή απόπειρα (conor, tempto),
δ. Με το an ή an non μετά τα: haud scio και nescio (= αγνοώ), dubito (=αμφιβάλλω), incertum
est (= είναι αβέβαιο).
β. διμελείς:
utrum ... an…,
-ne (εγκλιτικό) ... an…,
utrum ... necne… (ή όχι), όταν είναι αρνητικές (στις ευθείες το " ή όχι " = an non).
ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ
Εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα και αναφορικές αντωνυμίες και
επιρρήματα.
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=23, 29, 31, 38, 45, 48)
ut, όταν είναι καταφατικές
ne, όταν είναι αρνητικές
Eκφέροναι πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό / ιδιομορφία
στην ακολουθία των χρόνων
ΕΝΔΟΙΑΣΤIΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (κειμ.=47)
ne, όταν εκφράζουν φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο
ne non, ut, όταν εκφράζουν φόβο μήπως δεν γίνει κάτι επιθυμητό
εκφέρονται με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενο τους αφορά κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανό
Ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ QUOMΙNUS ΚΑΙ ΤΟΥ QUIN (κειμ.=47)
quominus όταν η εξάρτηση είναι καταφατική π,χ. Augustus voluit fìliam deterrere quominus
id faceret
quin όταν η εξάρτηση περιέχει άρνηση π.χ. Non dubito quin calva esse nolis
εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενο τους εκφράζει την πρόθεση του
υποκειμένου του ρήματος της κύριας πρότασης
Ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων
ΠΡΟΣΟΧΗ στις φράσεις, που δεν εισάγουν προτάσεις του quominus / quin.
Οι φράσεις:
(23) quin immο=όχι μόνο αυτό αλλά ακόμη και...
(40) quin etiam =ακόμη περισσότερο
εισάγουν κύριες προτάσεις. Συνδέουν τα προηγούμενα, (αντιθετική - παρατακτική σύνδεση)
O ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ
Ο
σκοπός(τελικό αίτιο) εκφέρεται στα λατινικά με τους παρακάτω τρόπους(κειμ. 49
σχολ. βιβλίου):
1. ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ à
ut + υποτακτική
ενεστ(από αρκτ.χρ.)
ut + υποτακτική
πρτ.(από ιστορ.χρ.)
|
Complures
praedonum duces forte, ut salutarent, ad eum venerunt. (μάθ. 36)
|
2. ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ - ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗà
qui/quae/quod + υποτακτική
ενεστ(από αρκτ.χρ.)
qui/quae/quod + υποτακτική
πρτ.(από ιστορ.χρ.)
|
Complures
praedonum duces forte, qui salutarent, ad eum venerunt.
|
3. ΣΟΥΠΙΝΟ
ΣΕ –UM
|
Complures
praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.
|
4. γενική γερουνδίου + causa, gratia
|
Complures
praedonum duces forte salutandi causa ad eum venerunt.
|
5. ad, in + αιτιατική γερουνδίου
|
Complures
praedonum duces forte ad salutandum ad eum venerunt.
|
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
Α. Στις τελικές και
αναφορικο-τελικές προτάσεις ισχύει η ιδιομορφία στην ακολουθία των
χρόνων(Εκφέρονται δηλαδή με υποτ.ενεστ. σε εξάρτηση από ρήμα αρκτικού χρόνου
και με υποτ. παρατ. όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορ. χρόνου)
Β. Στις αναφ.-τελικές
προτάσεις,το σουπίνο και το εμπρόθετο γερούνδιο(4/5) χρειαζόμαστε πάντα
ενεργητική σύνταξη (αν δηλαδή στην τελική πρόταση η σύνταξη είναι παθητική
πρέπει να κάνουμε τη μετατροπή)Στις περιπτώσεις βέβαια 4 και 5,αν υπάρχει
αντικείμενο σε αιτιατική πρέπει να κάνουμε τη γερ/κη έλξη=υποχρεωτική(μετατροπή
δηλ. της ενεργητικής σύνταξης με γερούνδιο και αντικ.--> σε παθ. σύνταξη με
γερ/κο και υποκ.)
Προσοχή: με τα αποθετικά ρήματα
δεν αντιμετωπίζουμε πρόβλημα επειδή έχουν ενεργητική σημασία.
Γ. Στις περιπτώσεις 4
και 5(εμπρόθετο γερούνδιο) ,αν υπάρχει αντικείμενο σε αιτιατική,πρέπει να
κάνουμε γερουνδιακή έλξη(υποχρεωτική γερ/κη έλξη)
Προσοχή: Στην περίπτωση που
δεν έχουμε αντικείμενο(σε αιτιατική) ή το αντικείμενο είναι ουδέτερο δεικτικής
αντωνυμίας,τότε δε χρειάζεται να κάνουμε καμία αλλαγή.(η γερ/κη έλξη είναι
αδύνατη)
Τα
παραδείγματα στα κείμενα της Γ΄ Λυκείου:
ΜΑΘΗΜΑ 31
Congrediamur,
ut cernatur
Congrediamur,
qui cernamus(χρησιμοποιούμε
ενεργητική σύνταξη, διότι η αναφορ. αντωνυμ. qui, που αναφέρεται στο εννοούμενο
υποκ. του congrediamur
(nos), λειτουργεί ως υποκ.
Congrediamur cretum
Congrediamur cernendi
causa
Congrediamur ad
cernendum
ruit in certamen (το ουσιαστικό certamen προέρχεται από το ρήμα certo(1η)
ruit, ut certaret
ruit, qui certaret
ruit certatum
ruit certandi
causa
ruit ad certandum
Προσοχή:
αυτούς τους τρόπους δήλωσης του σκοπού μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε και
στην περίπτωση που έχουμε ad, in +
αιτιατ. ουσιαστικού ή δοτική κατηγορηματική του σκοπού και το ουσιαστικό
είναι ρηματικό παράγωγο.
ΜΑΘΗΜΑ 32
…ad intuendum (imagines AP)…
ut intueremur
quas intueremur
intuitum
intuendi causa imagines à υποχρ. γερ. έλξη imaginum intuendarum causa
ad intuendum imagines à υποχρ. γερ. έλξη ad intuendas imagines
Στις περιπτώσεις 4, 5 κάνουμε υποχρ. γερ.
έλξη εφόσον μας δώσουν αντικείμενο σε αιτιατική όπως το imagines
ad imitandum (imagines AP)…nobis reliquerunt
ut imitaremur
quas imitaremur
imitatum
imitandi causa imagines à υποχρ. γερ. έλξη imaginum imitandarum
causa
ad imitandum imagines à υποχρ. γερ. έλξη ad
imitandas imagines
Στις περιπτώσεις 4, 5 κάνουμε υποχρ. γερ.
έλξη εφόσον μας δώσουν αντικείμενο σε αιτιατική όπως το imagines
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
ΜΑΘΗΜΑ 34
Complures praedonum duces forte ad eum venerunt ut salutarent.
Complu res praedonum duces forte ad eum venerunt qui salutarent.
Complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.
Complures praedonum duces forte ad eum venerunt salutandi causa.
Complures praedonum duces forte ad eum venerunt ad salutandum.
cum venisse eos existimasset ut se ipsum caperent.
cum venisse eos existimasset qui se ipsum caperent.
cum se ipsum captum
venisse eos existimasset.
cum venisse eos existimasset sui ipsius capiendi causa.
cum venisse eos existimasset ad se ipsum capiendum.
Praedοnes venerunt ut virtutem eius admirarentur.
Praedοnes venerunt qui virtutem eius admirarentur.
Praedοnes vitutem eius admiratum venerunt.
Praedοnes venerunt virtutis eius admirandae causa.
Praedοnes venerunt ad
virtutem eius admirandam.
ΜΑΘΗΜΑ 36
Manius Curius Dentαtus maxima frugalitate
utebantur quo facilius ... posset.
Manius Curius Dentαtus maxima frugalitate
utebantur qui facilius ...posset.
cum ... attulissent, ut
eo uteretur ,...
cum ... attulissent qui
eo uteretur, ...
cum ... attulissent usum
eo, ...
cum ... attulissent eo
utendi causa, ...
cum ... attulissent ad eo utendum,...
Σημείωση: Στις
περιπτώσεις 4 και 5, παρόλο που έχουμε εμπρόθετο γερούνδιο με το ρήμα utor +
αφαιρετική, δεν είναι δυνατή η γερουνδιακή έλξη, επειδή το αντικείμενο είναι
ουδέτερο αντωνυμίας
ΜΑΘΗΜΑ 40
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut iudicaretur C. Marius ... hostis.
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat, qui iudicaret C. Marium ... hostem
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat iudicatum C. Marium... hostem.
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat C. Marii hostis iudicandi causa
Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ad C. Marium hostem iudicandum.
ΜΑΘΗΜΑ 41
Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?
Quin, homo inepte, taces, qui consequaris, quod vis?
Quin, homo inepte, taces, consecutum, quod vis?
Quin, homo inepte, taces, consequendi causa, quod vis?
Quin, homo inepte, taces, ad consequendum, quod vis?
ΜΑΘΗΜΑ 49
poposcit cultellum tonsorium ut resecaret ungues.
poposcit cultellum tonsorium quae resecaret ungues.
poposcit cultellum tonsorium resectum ungues.
cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit.
poposcit cultellum tonsorium ad resecandos ungues.
Brutus venit ut
obiurgaret eam.
Brutus venit qui
obiurgaret eam.
Brutus venit obiurgatum
eam.
Brutus venit obiurgandae eius causa.
Brutus ad
eam obiurgandam venit.
επιμέλεια: Πούλιος Κων/νος - φιλόλογος
Αναρτήσεις
